Można śmiało stwierdzić, że weksle to wygodny sposób ustanawiania zabezpieczenia zapłaty – szybki, nie generujący kosztów, a jeżeli wszystko jest opracowane z głową, to i w miarę bezpieczny. Również w działalności firm budowlanych coraz częściej wykorzystywane są weksle. Inwestorzy żądają weksli jako zabezpieczenie zwrotu zaliczek, dostawcy – jako zabezpieczenie zapłaty za towar, banki – jako zabezpieczenie udzielonych kredytów, towarzystwa ubezpieczeniowe – jako zabezpieczenie dla limitów gwarancyjnych i tak dalej, i tak dalej. Każdy chciałby dostać weksel.
Równolegle trwa moda na podpis elektroniczny i coraz więcej kontrahentów chce zawierać umowy, a także wymieniać się korespondencją właśnie w formie plików podpisanych kwalifikowanymi podpisami elektronicznymi. Pandemia również zrobiła swoje i w efekcie mamy boom na podpis elektroniczny.
W takich też okolicznościach klient otrzymał ostatnio z banku paczkę plików, które miał podpisać właśnie e-podpisem. A wśród tych plików znajdował się PDF z treścią weksla… Pojawiło się więc pytanie, czy weksel w ogóle może zostać podpisany podpisem elektronicznym? Czy taki weksel będzie ważny? I czy taki e-weksel będzie bezpieczny?
Niejako odruchowo i intuicyjnie stwierdziłem, że wystawienie takiego e-weksla jest niedopuszczalne (co ostatecznie potwierdził również pracownik banku). Niemniej jednak cały czas trawiły mnie jakieś wątpliwości, jak to jest z tymi e-wekslami. Przecież mamy XXI wiek i prawie wszystko da się załatwić online.
Szybka odpowiedź.
Z myślą o osobach szukających szybkiej odpowiedzi na pytanie, czy można podpisać plik PDF z treścią weksla podpisem elektronicznym przejdę od razu do sedna sprawy i napiszę, że aktualnie, ze względu na wszystkie wątpliwości i ryzyka nie zaleca się wystawiania weksli w formie elektronicznej. Jeśli chodzi o weksle, to stawiamy wyłącznie na klasyczne rozwiązanie, czyli papier + długopis.
Przechodząc natomiast do rozważań.
Z jednej strony mamy prawo wekslowe, które kształtowało się przez setki lat, gdy ludzie nawet nie śnili o komputerach. Mamy ustawę Prawo wekslowe z 1936r., która od tamtego czasu prawie w ogóle nie była zmieniana (prawniczy fenomen), więc nie znajdziemy w niej nic, co by świadczyło o istnieniu wirtualnego świata.
Z drugiej strony trwa era rewolucji informatycznej – korzystamy z bankowości elektronicznej, podpisów elektronicznych, profili zaufanych, e-gwarancji, ePUAP, ZUS PUE itd. Ogólnie rzecz ujmując – dążymy do tego, aby wszystko załatwiać online. Ustawodawca stara się nadążyć nad zmieniającym się światem i co jakiś czas wprowadza przepisy, które w lepszy lub gorszy sposób regulują tą e-rzeczywistość. I tak w 2016r. do kodeksu cywilnego dodany został art. 781, który w swoim drugim paragrafie stwierdza, że oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Skoro więc złożenie bezpiecznego podpisu elektronicznego jest równoważne własnoręcznemu złożeniu podpisu, to dlaczego by tak weksla nie podpisać e-podpisem?
Biorąc pod uwagę powyższe, moje wątpliwości, czy aby na pewno nie można byłoby podpisać elektronicznego weksla e-podpisem nie były wcale takie bezzasadne. Świat zmienia się z dnia na dzień i coś co wczoraj było nie do pomyślenia, dziś może być jak najbardziej realne i prawidłowe. Jeszcze nie tak dawno przecież, gdy chciało się wręczyć gwarancję bankową lub ubezpieczeniową należytego wykonania umowy w formie dokumentu elektronicznego, kontrahenci otwierali szeroko oczy ze zdumienia i nie wiedzieli jak zareagować. Dziś jest to już powszechną praktyką, że e-gwarancje „latają” jako załączniki do wiadomości e-mail, a nie w tradycyjnych kopertach.
Tak więc jakie są powody, aby weksle podpisywać jednak w tradycyjny sposób, rezygnując przy tym z podpisu elektronicznego? Otóż podnosi się głównie argument braku możliwości stwierdzenia, który podpisany plik z wekslem jest oryginalny. Można sobie wyobrazić sytuację, w której remitent (osoba otrzymująca weksel) robi kilka kopii tego pliku, a następnie na każdej z tych kopii nanosi adnotację o indosowaniu (przeniesieniu praw z weksla) na inny podmiot. Powstaje więc kilka wersji pliku i na każdym z nich jest e-podpis wystawcy weksla, który jest weryfikowany jako prawidłowy. Istnieje więc ryzyko, że o zapłatę z weksla wystąpi kilka podmiotów (indosatariuszy), którzy otrzymali e-weksel od remitenta i nie mieli nawet możliwości zweryfikowania, czy indosant działa w dobrej lub złej wierze. W przypadku weksla w tradycyjnej formie (podpisanej kartki papieru) tego problemu teoretycznie nie ma, ponieważ gdy skopiujemy oryginał weksla, to powstaje nam kopia, a nie drugi oryginał. Piszę „teoretycznie”, ponieważ technika daje takie możliwości kopiowania, a nawet podrabiania podpisów, że nawet najlepszy grafolog nie będzie w stanie stwierdzić co jest oryginałem, a co kopią. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że wprowadzenie e-weksli zwiększy bezpieczeństwo obrotu tymi dokumentami, a nawet całkowicie wyeliminuje ryzyko podrobienia lub przerobienia treści weksla.
Drugim argumentem podnoszonym przeciwko możliwości wystawienia e-weksla jest formalizm prawa wekslowego i treść przepisów, które (pisząc w dużym uproszczeniu) odnoszą się do weksla jako dokumentu w wersji papierowej (np. rozróżniając przód – awers i tył – rewers dokumentu weksla). Również przepisy proceduralne dotyczące dochodzenia zapłaty z weksla, mówiące o konieczności dołączenia do pozwu oryginału weksla, stawiają pod znakiem zapytania możliwość przedstawienia sądowi weksla w formie pliku elektronicznego. I nie są to wszystkie argumenty podnoszone przeciwko instytucji e-weksla.
Co pokaże przyszłość.
Szukając informacji na temat weksli w formie elektronicznej trafiłem na kilka bardzo ciekawych artykułów o pomysłach i inicjatywach związanych z e-wekslami. Szczególnie obiecujące wydaje się wykorzystanie technologii blockchain, niemniej nie będę udawał specjalisty od nowych technologii i ograniczę się do wrzucenia kilku linków, które mogą się przydać osobom zainteresowanym zgłębieniem tematu:
- opracowanie „Weksle elektroniczne w technologii blockchain” na gov.pl (najlepiej wyszukać przez Google).
- http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/34356/Koncepcja_elektronicznego.pdf
